լեզու – Գայանե Սաֆարյան

Օձ շատ կա այս ձորերը, մանավանդ՝ ցերեկի ժամերուն։ Երբ արևը կհրդեհե այս երկաթագույն ժայռերը, սեփսև քռաները, սպիտակ ավազները, իրենց բուներեն դուրս կսողան։ Կգրգռվին, վրադ նետվելու պատրաստ։ Բնությունը իր բոլոր գույները թափեր է անոնց վրա։ Դեղին օձեր կան, քրքրումի գույնովը։ Սեփսևեր կան, եռացող կուպրի գույնովը։ Ոսկիի, շողակնի պես վառողները կան՝ կարմիր բիծերով։ Խայտաբղետները կան՝ կանաչ ու կապույտ օղակներովը, երկճյուղ բերաններով, դժնե աչքերով, որոնք քեզի կնային, սուր ատամնաշարով, ասեղի պես վերջավորող լեզուներով։

Օձ շատ կա այս ձորերում, Հատկապես ՝ ցերեկվա ժամերին: Երբ արևը հրդեհում է այս մոխրագույն ժայռերը, սեփ-սև քարաժայռերը, սպիտակ ավազները, իրենց բներից դուրս են սողում: Գրգռվում են, պատրաստվելով քո վրա նետվեն: Բնությունը իր բոլոր գույները թափել է նրանց վրա: Դեղին օձեր կան, քրքումի գույնով: Սեփ-սևեր կան, եռացող ձյութի գույնով: Ոսկու, ադամանդի պես փայլողներ էլ կան ՝ կանաչ ու կապույտ օղակներով, երկճյուղ բերաններով, դաժան աչքերով, որոնք քեզ են նայում, սուր ատամնաշարով, ասեղի պես վերջավորող լեզուներով:

Լեղապատառ կըլլաս, երբ հանկարծ կհայտնվին թուփի մը տակեն, քարերուն արանքեն։ Կամ երբ մինչև ծունկերդ կմերկանաս, գետեն կանցնիս։ Եղեգնուտներուն մեջեն ջուրը կցատկեն քեզ հետ միասին։ Պարծենկոտներուն մի հավատաք, որոնք «մենք չենք վախնար» կըսեն։ Կստեն։ Աստիճան մը պաղարյունդ կպահես, կհավասարակշռես ինքզինքդ, երբ կանխավ կնշմարես, կպատրաստվիս։ Բոլո՛ր ոտնավորները կսոսկան անոնցմե։ Ես կտեսնեի, թե ինչպես էշ մը, ջորի մը, ձի մը ահազանգի կմատնվի, երբ գլուխը տոպրակը իր կերը կուտե, կամ կարածի, ու օձ մը կտեսնե: Եզերը, կովերը կցնցվեին, կֆշային, ետ կքաշվեին՝ ճամբա տանելու, որ երթա։ Այծերու, մաքիներու ամբողջ հոտը կփախեր ահաբեկ՝ դաշտին կամ ձորին հեռավորությունները։ Ոզնին ու կրիան չէին ազդվեր։ Չէին փախեր։ Ապահով էին։ Ոզնին իր փուշերը կցցեր։ Կրիան իր ոսկորե պատյանը կքաշվեր։ Օձը ի՞նչ կրնար ընել։

Լեղապատառ ես լինում, երբ հանկարծ հայտնվում են թուփի տակ, քարերի արանքում: Կամ երբ մինչև ծնկերտ մերկանում ես, գետը անցնում: Ջրի մեջ քեզ հետ միասին ցատկում են: Պարծենկոտներին մի հավատացեք, ովքեր ասում են «մենք չենք վախենում»: Ստում են: Մի պահ քարացած կգանգնես, հավասարակշռում ես քեզ, երբ ուշքի գաս, պատրաստվի: Բոլո՛ր ոտավորները սարսափում են: ես տեսնում էի, թե ինչպես է էշը, ջորը, ձին, սարսափի է մատնվում երբ գլուխը տոպրակի մեջ սնվում էր, կամ արածում էր, ու օձ է տեսնում: Եզերը, կովերը ցնցվում էին, ետ էին քաշվում ՝ ճանապարհ բացելու, որ գնա: Այծերի ամբողջ հոտը փախչում եր դաշտերով կամ ձորի հեռավորությունով: Ոզնին ու կրիան չեն վախենում: Չեն փախչում: Ապահով են: Ոզնին իր փշերն եր ցցում: Կրիան իր պատյանի մեջ եր քաշվում: Օձը ի՞նչ կարա անի:

1.Լրացրե′ք բաց թողնված տառերը, երկհնչյունները:

Ելևէջ, վայրեջք, առօրյա, բարօրություն, խոչընդոտ, մերթընդմերթ, հնէաբան, մանրէաբանություն, կիրակնօրյա, լուսընկա, պարզնկա, կրթօջախ, մեղմօրոր, մեղմորեն, քնքշորեն, խավիար, մատյան, փասիան, հրեա, ինքնըստինքյան:

2. Հետևյալ համանուններով կազմե′ք նախադասություններ:

Անարգել, հոտ, գոլ, գունդ:

1․ Նա զգաց, որ նրանք Անարգել են իրեն՝ անընդհատ անտեսելով իր հարցերը։
2․ աղջիկը Հոտ առավ իր ապուրը և հասկացավ, որ պատրաստ է։
3․ տղան վախենում էր լողավազան մտնելուց՝ մտածելով, որ ջուրը սառն էր, բայց փոխարենը Գոլ էր։
4․ մայրիկը խմորի Գունդը պատրաստեց իր թխվածքաբլիթները պատրաստելու համար։

3.Գրեցե′ք մեկ հոմանիշ, մեկ հականիշ տրված բառերի համար:

Կեղծավոր – անկեղծ, քծնող

Կարծր – փուխր, պինդ

Քնքուշ – կոպիտ, սիրալիր

Ծածուկ – հայտնի, թաքուն

Մոլեգին — հանգիստ, խելահեղ

4.Որտեղ հարկավոր է, գրեցե′ք մեծատառերով:

Վահագն վիշապաքաղ, սուրբ Հեղինեի կղզի, կենտրոնական Ասիա, խաղաղության համաշխարհային Կոմիտե, Աշոտ բռնավոր, Իրանի Իսլամական հանրապետություն, Ախուրյան գետ, Աայկական պար լեռնաշղթա, Դավիթ Անհաղթ, Գևորգյան ճեմարան:

5.Դարձվածքների իմաստները գրեցե′ք մեկ բառով:

Ոտքերն ընկնել – խնդրել, ոտքից գլուխ – ամբղջությամբ, ճակատը պարզ – ճշմարիտ, ծաղիկ հասակ – պատանի/պատանեկություն, արյունը գլխին խփել – բորբոքվել, սիրտ առնել – մխիթարել, քամի անել – պարծենալ:

6.Կազմե′ք վեց բառ քար արմատով:

քարաբեկոր, կայծքար, սալաքար, երկնաքար, քարահանք։

1․Ձեռք բառի ուղիղ և փոփոխված ձևերով ու բայերով կազմի՛ր դարձվածքներ․

Ձեռք Առնել, ձեռք բերել, ձեռքերը կարկատել, ձեռէերը լվանալ, ձեռք տալ, ձեռքերը մոտեցնել, ձեռքից գնալ, ձեռք նայել, ձեռք բռնել, ձեռք անել, ձեռքեր պարել, գցել, պահել։

2․ Ո՞ր բառերում ինքնուրույն գործածություն չունեցող արմատ կա․

Արվեստագետ, բազկաթոռ, ուղեկալ, պերճաշուք, պարուսույց, նկարագիր, պատուհան, խավարամած, լայնեզր, ատամնաբույժ։

3․Ո՞ր բառերի բացատրությունն է սխալ․

Դեսպակ – շքեղ պատգարակ

Առապար – քարքարոտ, ապառաժոտ տեղ

Դրասանգ – գունավոր թելերի խուրձ

Փաղանգ – արքայական շքախումբ

Թալկանալ – զվարճանալ, ուրախանալ

09/02/22 արևմտահայերենից փոխադրի՛ր արևելահայերեն։

1․Տրված հատվածները արևմտահայերենից փոխադրի՛ր արևելահայերեն։

Մեր թթենիները հինգ ամիս բերք կուտային։ Մայիսի առաջին շաբաթները կճերմկնային, հունիսին կանուշնային։ Հուլիսին, օգոստոսին անանկ կըլլային, որ մեղր կդառնային, մատերնիս իրար կփակցնեին: Օգոստոսին վերջավորությանը, սեպտեմբերին՝ չամիչ կըլլային։ Ճյուղերը կմնային, կամ, գետին կթափեին։ Չամիչներեն ալ անուշ։ Մինչև Վարագա խաչերը՝ թե իրենք իրենցմե կիյնային, թե նորեն կբուսնեին։

Բայց մենք կխնամեինք մեր թթենիները։ Մայիսեն առաջ կհարդարեինք ծառերուն տակը։ Խիճ մը, խոտ մը պիտի չմնար։ Ծեփիչով կծեփեինք։ Լողով կլողեինք։ Ագուգաներով կծածկեինք առուներու ցանցը: Այսինքն՝ գետեզերքի մողիներու, ուռիներու, եղեգներու ճյուղերով կգոցեինք։ Հողով կծեփեինք։ Փապուղի կընեինք, որպեսզի թութերը առուները չիյնան ու գետը չերթան։ Կաղբեինք արմատերը, ամեն յոթը օրը կոռոգեինք, ջուրով կողողեինք։

Մեր թթենիները հինգ ամիս բերք էին տալիս: Մայիսի առաջին շաբաթները սպիտակում էին, հունիսին քաղցրանում էին: Հուլիսին, ոգոստոսին այնպես էին լինում, որ մեղր էին դառնում, մատներս իրար եր կպչում: Օգոստոսի վերջին օրերին, սեպտեմբերին չամիչ էր լինում: Ճյուղերը մնում եր, կամ, գետնին էին թափվում: Չամիչները քաղցր: Մինչև Վարագա խաչի տոնը կամ ինքն իրեն ընկնում էին, կամ նորից աճում:

Բայց մենք խնամում էինք մեր թթենիները: Մայիսից առաջ հարդարում էինք ծառերի տակը: խիճ ու խոտ չէինք թողնում: Ծեփիչներով ծեփում էինք: Լողով հարթնեցնում էինք: Ագուգաներով ծածկում էինք առուների ցանցը: Այսինքն՝գետեզերքու մողիների, ուռիների, Եղեգների ճյուղերով ծածկում էինք: Հողով ծեփում էինք, Անցքերը փակում էինք, որպեսզի թութերը չընկնեին գետնին: Արմատները հանում էինք, յոթ օրը մեկ ոռոգում էինք, ջրով ողողում:

Հակոբ Մնձուրի «Արմտանի այգիները»

Տպավորություններ Մշոբարբառից

Մշոբարբառը գալիս է վանա լճի հյուսիսային, հարավային և արևմտյան կողմերից, շատ են խոսում այն Էջմիածնի, Թալինի, Վարդենիսի, Ապարանի շրջաններիւմ և այլ: Մշոբարբառը նաև պատկանում է “Կը” ճյուղին (օրինակ, կըհասնին, կըտեսնան, կըբռնին և այլ.) Հունվար ամսվա ընթացքում կարդացինք Մշոբարբառի հեքիաթներ, կազմեցինք փոքր բառարան և ծանոթացանք մշակույթի հետ: բարբառը միքիչ դժվար էր իմ համար բայց կարդալու ընթացքում արդեն սովորեցի և դուրս շատ եկավ, հատկապես երբ ընկեր Թամարն էր կարդում մեր համար: Իմ մոտ տպավորվեց “Ռեսի հրիսեն” հեքիաթը, այտքանել պատճառ չկար բայց ինձ շատ դուր եկավ և մի կողմիցել սովածացրեց:,)

Մշո բարբառի բառարան

Ամիրա-գլխավոր,տեր, հրամանատար
Ավլա-թավլա, ավլադ-թավլադ- զավակներ, սերունդ
Աֆանդի-պարոն, տեր, աղա
Բառբառ-վարսավիր, սափրիչ
Գամի-նավ
Դադ-արդարություն
Դադե-տատ, տատիկ, մեծ մայրիկ
Զան-ենթադրություն, կարծիք
Էլման-նորից, կրկին, դարձյալ, վերստին
Թաժա- նոր, թարմ
Թունդիր- թոնիր
Լա՜ո- որդի, որդյակ, զավակս
Խախանդ- հանդարտ, խաղաղ
Խզմաթ-ծառայություն
Կածկածժ կասկած
Կողել-թխել
Կուլոն-հողի կամ խոտի կույտ
Հլավ- հագուստ, շոր
Համ- թե
Ճիժ- երեխա, մանկիկ
Մառթալ- վահան
Մհոր- կնիք
Յոդա- այստեղ
Նամզ-զարկերակ
Նանե-մայր, նանի
Շահող- պահող, պահպանող
Ոն- ով
Ուր- իր, յուր
Չանա- ծնոտ, ընչացք
Չարա- ճար, միջոց, հնար
Պալտվել- պահվել, թաքնվել
Ջուլ- անկողին
Ռազի- գոհ
Սաղ-սելիմ- ողջ-առողջ
Սունչ- շունչ
Վախտ-ժաամանակ
Վկեք-վկաներ
Վի-վեր
Տադո-տատիկ
Տախտ- տան հողե հատակ
Տիլ-ցեխ,տիղմ
Ցլալ-սահել
Փաթ-շրջան, պտույտ
Փեջ-ուս
Քալա-գլուխ,գանգ
Քարպին-աղյուսակ
Օրղան-վերմակ
Օլոր-հաջորդ
Ֆչի-տակառ
Ֆլան-այսինչ, այնինչ

Լուդվիգ Վան Բեթհովեն, Ամբոխները խելագառված պոեմ, Արարածյան դաշտավայր, Մեծ արջի համաստեղություն, Հայաստանի Ազգային ժողով, Գևորգյան ճեմարան, Մեծ Մասիս, Փոքր Մասիս, Վերին Արտաշատ, Մեծ Պարմի, Մեծ Մազրա, Ներքին Գետաշեն, Վերին Գետաշեն, Վազգեն Առաջին կաթողիկոս, Երևանի Մատենադարան,

Մեր քերթության զարթերից են, Հովհաննես Թումանյանի 《Թմբկաբեթի առումը》, 《Լոռեցի Սաքոն》, 《Սասունցի Դավիթ》 պոեմները:

Արևելյան Եփրատ, Արևելյան Տավրոս, Կիլիկյան Տավրոս, Շախմատի միջազգային ֆեդեռացիա, 《Հայաստանի》 համահայկական միադրամ, Մայրական Փարք շքանշան,

1.Կազմեցե’ք 3-ական բառ հետևյալ նախածանցով և վերջածանցով.

մակ- , ստոր-

ստորոգյալ, մակբայ, ստորագիր, մակարդակ, ստորգետնիա, մակերես

-պան, -անակ

անպաշտպան, այգեպան, շրջանակ, պահապան, ժամանակ, ճոճանակ,

2․Տրված բարդ բառերի առաջին արմատով կազմիր նոր բարդ բառեր՝ այն դարձնելով վերջին բաղադրիչ։

ծաղկաթերթ -արևածաղիկ, գրամենքենա -գրագիր, թղթատար – փաստաթուղթ, գունանկար – անվանկար, ախտահարել – կարմրակ, սիրահոժար – բանասեր, խաղահրապարակ – սեղանախաղ, թվաքանակ – ամսաթիվ, տիրացու – գարծառեր,հուսախաբ – լուսահույս

3․Բառակապակցությունները գրիր մեկ բառով․

Խոտ ուտող – խոտակեր, կյանք սիրող – եսասեր, հեքիաթ ասացող -հեքիաթասաց, մարդկանցից խուսփող – մարդախույս, նրբորեն հյուսված -նրբահյուս, դրամ շորթող – դրամաշորթ ինքն իրեն մոռացած- ինքնամոռաց, սակավ խոսող -սակավախոս, լայն փողքերով – լայնաթոխ, խորշոմներով պատված -խորղոմապատ

1. սյունակներից ընտրեք նեկ արմատ ու վերջածանց և կազմիր հինգ ածանցավոր բառ

անպետք. ան – խցան

ոսկեձույլ. ակ – իմաստակ

իմաստասեր. անի – անպիտանի

շեղաչք. ածո – ձուլածո

բանտախուս. ակի – շեղակի

սնապարծ. եղ -թիկնեղ

պատահականություն. ենի -վագրենի

աշխատուժ. ար – պատահար

լայնաթիկունք. անք -պարծանք

վագրաձի. գին -ուժգին

2. գտնել հոմանիշները

ապիկար – ապաշնորհ – անճարաք

կազդուրել – ապաքինել – առողջացնել

աչառու – կողմնակալ – անարդար

վարկաբեկել – անվանարկել – հեղինակազրկել

հրահրել – դրթել – մղել

խրթին – դժվար – բարդ

անվեհեր -խիզախ – անահ

սքանչելի – հիանալի – հրաշագեղ

սին – փուջ – դատարկ

բաղձանք – իղձ – տենչանք

անպատեհ – անհարմար – անպատշաճ

պչրանք – նացանք – սեթևեթանք

պերճ – շքեղ – փառահեղ

պատվար – պարիսպ – պատնեշ

արգավանդ – բերքարատ – բերի

առաջադրանք

երկու սյունակներից ընտրել մեկական բառ, և կազմել հինգ բարդ բառ:

խոսք քանդել – խոսքակռիվ

գարի. բխել – գարեհաց

տուն. հող – տնաքանդ,

առատ. կռիվ – առատաբուխ

սև հաց – սևահող

խոսքակռիվ, սևահող, տնաքանդ, առատաբուխ, գարեհաց

հուր. փառք – հրազեն

դուռ. զբաղվել – դռկից

միտք. զենք – մտազբաղ

սին. վստահ – սնափառք

ինքն կից – ինքնավստահ